Wersja Polska

Organizacja systemów ratowniczych w Polsce i Czechach

 

1.      Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy

System ratownictwa w Polsce oparty jest o Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG). Utworzono go w 1991r. w celu ujednolicenia działań o charakterze ratowniczym, które są podejmowane w chwili zagrożenia życia, zdrowia, mienia lub środowiska. Najważniejszym składnikiem system jest Państwowa Straż Pożarna. Nie mniej istotnym składnikiem systemu, są Ochotnicze Straże Pożarne. Wyposażenie, umiejętności oraz zaangażowanie tej formacji powoduje, że bez strażaków OSP, system nie mógł by skutecznie funkcjonować. Oprócz PSP i OSP do systemu należy również wiele innych podmiotów takich jak: Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), Pogotowie Ratunkowe, Stacje Ratownictwa Górniczego, Policja, Straż Graniczna, Państwowa Agencja Atomistyki, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz organizacje pozarządowe takie jak: GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, Polska Misja Medyczna, PCK i inne.

Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym funkcjonuje:

·         16 komend wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej

·         335 komend powiatowych Państwowej Straży Pożarnej

·         500 (w tym 5 szkolnych) jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej

·         3916 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych

·         4 zakładowe straże pożarne

·         11 szpitali. W tym 10 szpitali MSW w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Olsztynie, Katowicach, Białymstoku, Lublinie, Szczecinie i Wrocławiu oraz Centrum Leczenie Oparzeń w Siemianowicach Śląskich

·         297 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa

 

Zabezpieczenie operacyjne 

           

W województwach, posiadających minimum dwie kompanie gaśnicze zostały utworzone bataliony centralnego odwodu operacyjnego. Obecnie powyższe kryterium spełnia 8 województw, na bazie sił których utworzono Batalion: Wrocław, Toruń, Łódź, Kraków, Warszawa, Gdańsk, Katowice, Poznań.

 

Schemat organizacyjny KSRG

W Rzeczypospolitej, Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy funkcjonuje na trzech poziomach:

 

Poziom krajowy: 

·         Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej

·         Wydzielone siły i środki z wojewódzkich odwodów operacyjnych stanowiące Centralny Odwód Operacyjny

·         Szkoły Państwowej Straży Pożarnej

·         Krajowe bazy sprzętu specjalistycznego Państwowej Straży Pożarnej

·         Jednostki badawczo-rozwojowe ochrony przeciwpożarowej

 

Poziom wojewódzki: 

·         Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej

·         Wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych stanowiące Wojewódzki Odwód Operacyjny

·         Ośrodki szkolenia Państwowej Straży Pożarnej

·         Wojewódzki zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa

·         Krajowa baza sprzętu specjalistycznego Państwowej Straży Pożarnej

 

Poziom powiatowy: 

·         Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej

·         Jednostki ochrony przeciwpożarowej mające siedzibę na obszarze powiatu włączone do KSRG

·         Powiatowy zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa

·         Specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty, włączeni do KSRG w drodze umowy cywilnoprawnej

 

Odpowiedzialnym za prawidłowe funkcjonowanie systemu na poziomie podstawowym KSRG jest  Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej. Jego rola sprowadza się m.in. do:

a.       Opracowywania analiz zagrożeń oraz analiz zabezpieczenia operacyjnego;

b.      Opracowywania planu ratowniczego, który dotyczy powiatu;

c.       Ustalania sieci podmiotów KSRG oraz ich obszarów chronionych;

d.      Aktualizowania informacji dotyczących gotowości operacyjnej oraz podwyższonej gotowości operacyjnej;

e.      Ustalania metod powiadamiania w chwili zaistnienia zagrożenia;

f.        Przemieszczania sił i środków KSRG do czasowych miejsc stacjonowania;

g.       Ustalania zasad powiadamiania i alarmowania oraz współdziałania podmiotów KSRG podczas akcji;

h.      Wdrażania systemu dysponowania sił i środków do działań ratowniczych.

Na poziomie wojewódzkim za prawidłowe funkcjonowanie KSRG odpowiedzialny jest Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej. Działania jego sprowadzają się m.in. do:

a.       Opracowywania analiz zagrożeń oraz analiz zabezpieczenia operacyjnego;

b.      Opracowywania wojewódzkiego planu ratowniczego;

c.       Ustalania obszarów chronionych dla grup specjalistycznych;

d.      Aktualizacji danych dotyczących gotowości operacyjnej odwodów operacyjnych na terenie województwa oraz w ramach współpracy trans granicznej;

e.      Dysponowania sił i środków specjalistycznych grup ratowniczych i odwodów operacyjnych na terenie województwa;

f.        Ustalania zasad powiadamiania i współdziałania podmiotów na terenie województwa podczas akcji.

Na poziomie kraju za organizację i prawidłowe funkcjonowanie KSRG odpowiedzialny jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Działania jego polegają m.in. na:

a.       Aktualizacji danych dotyczących gotowości operacyjnej centralnego odwodu operacyjnego (COO) i podmiotów przewidzianych do współdziałania na obszarze kraju i poza nim;

b.      Dysponowanie do działań sił i środków COO;

c.       Opracowywanie zasad powiadamiania i współdziałania podmiotów na obszarze kraju podczas działań;

d.      Opracowywaniu zasad ewidencjonowania zdarzeń;

e.      Opracowywaniu zasad organizacji i funkcjonowania systemów teleinformacyjnych;

f.        Opracowywaniu zasad organizacji łączności, alarmowania, powiadamiania, dysponowania oraz współdziałania na potrzeby działań ratowniczych;

g.       Opracowywaniu zasad wsparcia psychologicznego osób uczestniczących w działaniach ratowniczych;

h.      Opracowywaniu zasad tworzenia przez podmioty KSRG wspólnych zespołów ratowniczych;

i.         Opracowywaniu zasad organizowania ćwiczeń ratowniczych;

j.        Opracowywaniu zasad podwyższania gotowości operacyjnej;

k.       Opracowywaniu zasad analizowania zdarzeń;

l.         Opracowywaniu zasad organizacji krajowych baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych.

Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy powstał przede wszystkim dlatego aby chronić zdrowie i życie ludzkie oraz środowisko naturalne. Działania te sprowadzają się do:

a.       walki z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi,

b.      ratownictwa technicznego,

c.       ratownictwa chemicznego,

d.      ratownictwa ekologicznego,

e.      ratownictwa medycznego.

f.         

Walka z zagrożeniami w ramach wymienionych wyżej rodzajów ratownictwa, obejmuje planowanie, organizowanie oraz realizację działań ratowniczych, które są niezbędne do likwidacji zagrożenia. Sprowadza się to do:

- przeprowadzenia rozpoznania i identyfikacji zagrożenia,

- zabezpieczenia strefy działań ratowniczych,

- włączania lub wyłączania instalacji, urządzeń czy mediów, które przyczyniają się do bezpieczeństwa

  ludzi,

- priorytetowego wykonania czynności ratowniczych takich jak dotarcie do osób zagrożonych czy

  poszkodowanych, udzielenie im kwalifikowanej pierwszej pomoc oraz przeprowadzenie skutecznej

  ewakuacji ze strefy niebezpiecznej,

- ratowania osób, zwierząt oraz mienia,

- oceny rozmiarów zagrożenia i prognozowania jego rozwoju,

- dostosowania sprzętu oraz technik i środków gaśniczych oraz innych środków ratowniczych do

  rodzaju, skali i miejsca zagrożenia,

- likwidacji, ograniczenia lub zwiększenia strefy zagrożenia,

- uruchamiania dodatkowych sił i środków podmiotów KSRG.

Podmioty KSRG na obszarze powiatu zorganizowano w taki sposób aby mogły wykonywać podstawowe czynności ratownicze oraz specjalistyczne czynności ratownicze. Podstawowe czynności ratownicze powinny realizować wszystkie jednostki ratownicze Państwowej Straży Pożarnej (JRG PSP), jednostki ochrony przeciwpożarowej, w szczególności jednostki OSP włączone do KSRG, które zadeklarowały gotowość operacyjną do realizacji tych zadań oraz spełniają standard gotowości, wyszkolenia i wyposażenia oraz inne podmioty ratownicze, które także zadeklarowały gotowość operacyjną do realizacji tych zadań oraz spełniają standard gotowości, wyszkolenia i wyposażenia na podstawie stosownych umów, porozumień. W przypadku gdy siły i środki danego powiatu są niewystarczające, wtedy czynności ratownicze powinny realizować siły i środki podmiotów KSRG zadysponowane z obszaru województwa a w razie konieczności nawet z terenu całej Rzeczypospolitej.  

Dysponowanie do działań ratowniczych

Dysponowanie sił i środków do działań ratowniczych składa się z dwóch etapów. Pierwszy etap polega na dysponowaniu do zdarzenia tzw. sił I rzutu, za co odpowiedzialni są dyżurni Stanowisk Kierowania (SK) czy Centrów Powiadamiania Ratunkowego (CPR). To oni muszą zdecydować na podstawie otrzymanych informacji, jaki rodzaj oraz jakie siły wysłać na miejsce zdarzenia. Drugi etap to dysponowanie do zdarzenia sił tzw. II rzutu, gdzie o rodzaju i ilości sił i środków decyduje już Kierujący Działaniem Ratowniczym, który przybył na miejsce zdarzenia w ramach sił I rzutu.  Niezależnie jednak o etapu na jakim znajduje się proces wysyłania sił i środków, dysponowanie powinno uwzględniać następujące okoliczności:

- możliwość podjęcia działań w jak najkrótszym czasie,

- liczbę osób zagrożonych lub poszkodowanych,

- skalę zagrożenia,

- miejsce i rodzaj zdarzenia,

- prognozę następstw zdarzenia dla życia, zdrowia, środowiska lub mienia,

- wielkość i przeznaczenie terenu lub obiektu, na którym ma miejsce zdarzenie,

- aktualny potencjał sił i środków będących w dyspozycji,

- możliwość wykorzystania w działaniach sił i środków z innych obszarów chronionych niż ten

  właściwy dla miejsca zdarzenia (itp. innych województw, krajów itp.),

- możliwość wykorzystania odwodów operacyjnych,

- zasady i procedury powiadamiania i dysponowania zasobów ratowniczych zawartych w planach

  ratowniczych,

- możliwości techniczno-logistycznego wsparcia działań ratowniczych,

- stan infrastruktury i natężenia ruchu w komunikacji,

- warunki terenowe i atmosferyczne, które mają wpływ na czas przybycia sił i środków oraz

  organizację działań ratowniczych.

 

  Po przybyciu na miejsce zdarzenia rozpoczyna się kierowanie działaniem ratowniczym. Zajmuje się tym osoba (dowódca) przybyłego w pierwszej kolejności zastępu. Kierowanie odbywa się do momentu zakończenia działań ratowniczych. Podczas działań na kierującym działaniem ratowniczym spoczywa ogromna odpowiedzialność dlatego funkcję tą powinna pełnić osoba odpowiedzialna, z odpowiednim doświadczeniem i umiejętnościami oraz posiadająca odpowiednie uprawnienia. Podczas działań osoba taka powinna być również dobrze oznakowana. 

 Kierujący działaniem ratowniczym, kieruje działaniami poprzez wydawanie rozkazów oraz kontrolowanie ich wykonywania. Nadzorowanie realizacji zadań i procedur ratowniczych również należą do jego obowiązków. KDR powinien także ostrzegać o rodzajach i zasięgu zagrożenia. Kierujący organizując działania ratownicze powinien uwzględnić rodzaj i skalę zdarzenia, liczbę osób poszkodowanych lub zagrożonych oraz występujące zagrożenia i prognozy ich rozwoju.

 

W Polsce kierowanie działaniem ratowniczym odbywa się na trzech poziomach:

 

1.       Interwencyjny – realizowany w strefie zagrożenia lub strefie działań ratowniczych w celu realizowania czynności ratowniczych oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nieprzekraczające wielkością jednej kompanii.

2.        Taktyczny – realizowany na granicy stref zagrożenia lub poza nią w celu wykonani przyjętych taktyk lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nieprzekraczające wielkością jednego batalionu lub siły, w których składzie znajdują się specjalistyczne grupy ratownicze.

3.       Strategiczny – realizowany w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły odwodów operacyjnych na obszarze województwa, siły centralnego odwodu operacyjnego lub siły przekraczające wielkością jeden batalion.

 

Kierowanie interwencyjne są kolejno zobowiązani przejąć:

1.       Członek Ochotniczej Straży Pożarnej

2.       Komendant Gminny ochrony przeciwpożarowej, jeśli jest członkiem OSP

3.       Strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej

4.       Dowódca zastępu Państwowej Straży Pożarnej

5.       Dowódca sekcji Państwowej Straży Pożarnej,

6.       Zastępca dowódcy zmiany Państwowej Straży Pożarnej

7.       Dowódca zmiany Państwowej Straży Pożarnej

8.       Zastępca dowódcy Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej

9.       Dowódca Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej

 

                Jeśli na miejscu zdarzenia nie jest obecny żaden z wymienionych wyżej kierujących, kierowanie interwencyjne przejmuje ratownik z podmiotu KSRG niebędącego jednostką ochrony przeciwpożarowej.

 

Struktura podmiotów KSRG podczas działań ratowniczych:

·         Rota – dwóch ratowników;

·         Zastęp – pododdział liczący od 3 do 6 ratowników, w tym dowódca, wyposażony w przystosowany do działań pojazd;

·         Sekcja – dwa zastępy w tym dowódca;

·         Pluton – od trzech do czterech zastępów, w tym dowódca;

·         Kompania – od ośmiu do szesnastu zastępów oraz dowódca;

·         Batalion – od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca i sztab;

·         Brygada – związek pododdziałów i oddziałów oraz dowódca i sztab;

·         Specjalistyczna grupa ratownicza – pododdział przeznaczony do realizacji specjalistycznych czynności ratowniczych.

Plan ratowniczy

Plan ratowniczy, w oparciu którego działają podmioty KSRG, jest zatwierdzany:

a.       Na poziomie województwa przez wojewodę;

b.      Na poziomie powiatu przez starostę lub prezydenta miasta na prawach powiatu

Plan ratowniczy wspomaga działania ratownicze. Prawidłowo sporządzony plan powinien zawierać przede wszystkim spis zadań dla służb ratowniczych oraz służb wspomagających, wykaz zadań dla specjalistycznych grup ratowniczych, zbiór zasad i procedur ratowniczych dotyczących zadań jakie mają wykonywać podmioty KSRG, dane teleadresowe podmiotów KSRG i Jednostek Ochrony Przeciwpożarowej z poza KSRG oraz podmiotów wspomagających działania ratownicze                          z poza KSRG. Plan powinien również zawierać wykaz sił i środków zarówno podmiotów w KSRG jak                       i poza nim, mapy obszarów chronionych, wykaz specjalistów do spraw ratownictwa oraz do spraw prognozowania zagrożeń.

Przy opracowywaniu planu ratowniczego trzeba oczywiście uwzględnić wnioski wypływające                    z analizy zagrożeń jakie mogą wystąpić na danym terenie oraz należy wziąć pod uwagę również                        wnioski wypływające z analizy zabezpieczenia operacyjnego. Dopiero wyniki tych analiz, pozwalają wdrożyć optymalne rozwiązania dostosowane do specyfiki danego obszaru.

Analiza zagrożeń powinna uwzględniać:

- gęstość zaludnienia,

- uwarunkowania geograficzne czyli warunki atmosferyczne mogące wystąpić na danym terenie,  

  warunki przyrodnicze oraz turystyczne,

- infrastrukturę i jej stan wraz z uwzględnieniem zabytków,

- zagrożenia związane z górnictwem, transportem lotniczym, morskim i wodnym, obszarami

  wojskowymi oraz terytoriami państw sąsiednich,

- liczbę i skalę zdarzeń.

 

                      

2.      Zintegrowany System Ratowniczy (IZS)

 

                System jednostek ochrony przeciwpożarowej w Republice Czech, został utworzony jako instrument represyjny przeciwko powstałym pożarom, klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym wydarzeniom. Od 1994r. w Czechach tworzona jest organizacja przestrzennego rozmieszczenia jednostek ochrony przeciwpożarowej. Nieodłączną częścią przestrzennego rozmieszczenia jednostek są oprócz jednostek wojewódzkich straży pożarnej, również jednostki ochotniczych straży pożarnych Sboru Dobrovolnych Hasicu (SDH) w gminach, zakładowe zawodowe jednostki straży pożarnej i jednostki zakładowe ochotniczej straży pożarnej.

Głównym składnikiem Zintegrowanego Systemu Ratowniczego w Czechach jest Strażacki Korpus Republiki Czeskiej – Hasicky Zachrany Sbor Ceske Republiky. Podstawowym jego zadaniem jest ochrona życia i zdrowia obywateli oraz mienia przed pożarami, oraz udzielanie pomocy w czasie nadzwyczajnych zdarzeń. Faktyczny zakres działań jest jednak większy zwłaszcza w zakresie Zintegrowanego Systemu Ratowniczego, zarządzanie kryzysowego, ochrony obywateli i awaryjnego planowania cywilnego.

 

Strażacki Korpus Ratowniczy Republiki Czeskiej składa się z:

a.       Dyrekcji Generalnej Strażackiego Korpusu Ratowniczego Republiki Czeskiej, która z kolei wchodzi w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,

b.      Jednostek Strażackiego Korpusu Ratowniczego w województwach.

  

Dyrekcja Generalna – działa w zakresie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawach Strażackiego Korpusu Ratowniczego republiki Czeskiej. Na czele Dyrekcji stoi dyrektor generalny, którego mianuje        i odwołuje minister spraw wewnętrznych. Na szczeblu dyrekcji generalnej utworzono Ośrodek Operacyjno-Informacyjny, którego zadaniem jest koordynacja zintegrowanego systemu ratowniczego.

 

Jednostki strażackiego korpusu ratowniczego w województwach podlegają dyrekcji generalnej i są jednostkami państwowymi. Na ich czele stoi dyrektor wojewódzki, którego powołuje i odwołuje na wniosek dyrektora generalnego minister spraw wewnętrznych.

Jednostki strażackiego korpusu ratowniczego województwa tworzone są jako składnik ratowniczych jednostek przeciwpożarowych województw i działają w całym województwie. Zapewniają nieprzerwany odbiór sygnałów alarmowych i organizują zgrupowanie sił i środków przy nadzwyczajnych zdarzeniach.

W celu osiągnięcia jak najkrótszego dojazdu na terenie powiatu, jednostki strażackiego korpusu ratowniczego województwa dzieli się na jednostki terytorialne, a te wewnętrznie jeszcze na stanice. Każda jednostka terytorialna ma jedną stanicę centralną w aktualnym mieście powiatowym              i może mieć nawet kilka stanic w innych miastach. Służba w danej jednostce zorganizowana jest na trzy zmiany, oznaczone jako A, B, i C. Każda zmiana składa się z drużyn wyjazdowych, ośrodka operacyjnego i rezerwowej załogi wyjazdowej.

 

Jednostki Ochotniczej Straży pożarnej w gminie tworzone są przez gminy i przeważnie mają znaczenie lokalne. Jednostki te podzielono na trzy kategorie.

 

Struktura jednostek straży pożarnej

 

Jednostkę straży pożarnej tworzą:

- odwody operacyjne (dowódca odwodu i drużyny, oddziały lub grupy)

- drużyny (dowódca drużyny oraz dwa lub trzy oddziały)

- oddziały (dowódca oddziału i pięć osób)

- oddziały o obniżonym stanie ilościowym (dowódca oddziału i trzy osoby)

- grupy (kierownik grupy i co najmniej jedna osoba)

 

W składzie zawodowych jednostek straży pożarnej województwa (HZS kraje) i zawodowych zakładowych jednostek straży pożarnej (HZS podniku) znajdują się sekcje:

 

a.       Chemiczno-techniczna, która zapewnia sprawność środków i urządzeń do ochrony strażaka przy operacji oraz sprawność ratowniczych urządzeń pneumatycznych i środków gaśniczych, sprzętu do ratownictwa wysokościowego i wodnego oraz wyposażenie grup nurków

b.      Sprzętowa, która zapewnia skuteczność techniki przeciwpożarowej, innych technicznych środków ochronnych i ich akcesoriów oraz sprawność ratowniczych urządzeń hydraulicznych.

c.       Łącznościowa, która utrzymuje w stanie gotowości stacjonarne i przenośne środki łączności wraz z urządzeniami sytemu ostrzegania i informowania razem z ich końcowymi urządzeniami, oraz wykonuje nadzór nad siecią radiową ochrony przeciwpożarowej, udziela specjalistycznego wsparcia ośrodkom operacyjnym i informacyjnym, (stanowiskom kierowania),

d.      Informacyjna, która utrzymuje w stanie gotowości systemy informacyjne z końcowymi elementami sieci, środki techniki komputerowej oraz wykonuje nadzór i udziela specjalistycznego wsparcia ośrodkom operacyjnym i informacyjnym (stanowiskom kierowania).

 

Struktura dowodzenia podczas działań ratowniczych

 

Struktura dowodzenia uzależniona jest od ilości kierowanych jednostek do działań, względnie dalszych sił i środków. Przy dowodzeniu działaniami ratowniczymi stosuje się następujące poziomy kierowania z prawem w swej kompetencji wydawania rozkazów, instrukcji lub nakazów wobec swych podwładnych:

 

a.       Kierujący działaniami ratowniczymi (KDR)

b.      Kierownicy lub dowódcy służb zintegrowanego systemu ratowniczego

c.       Szef sztabu kierującego działaniami ratowniczymi

d.      Członkowie sztabu

e.      Dowódcy odcinków bojowych

f.        Dowódcy jednostek (zastępów, sekcji, plutonów itd.)

g.       Kierownicy grup

 

Kierujący działaniami ratowniczymi określa, kto będzie pełnił funkcje szefa i członków sztabu oraz dowódców odcinków bojowych. Kierujący działaniami ratowniczymi stosuje strukturę dowodzenia według ilości jednostek lub złożoności działań:

 

a.       Kieruje działaniami jednostek osobiście podczas zdarzeń nieskomplikowanych, zazwyczaj do trzech operujących oddziałów

b.      Wydziela na swoje potrzeby znajdujących się pod bezpośrednim kierowaniem pomocników, z zasady chodzi o działania z trzema do pięciu jednostek

c.       Ustanawia swój organ wykonawczy – sztab, z zasady chodzi o działania, które wymagają współdziałania ponad pięciu jednostek lub skomplikowane działania z koniecznością ścisłej współpracy z zintegrowanym systemem ratowniczym, specjalistami lub właścicielami obiektu

Niezależnie od wariantów dowodzenia, kierujący działaniami ratowniczymi może ze względu na rozczłonkowanie miejsca działań lub taktyki operacji powołać odcinki bojowe i ich dowódców.

 

Zasady koordynacji sił zintegrowanego sytemu ratowniczego, kompetencje i zadania kierownika działań ratowniczych.

 

Przy koordynacji jednostek ochrony przeciwpożarowej i innych sił ZSR przy wspólnym działaniu zapewnia się następującą kolejność:

 

a.       Ocena rodzaju i zasięgu nadzwyczajnego wydarzenia i spowodowanych przez nie zagrożeń, przy jednoczesnym wykorzystaniu wyników organizowanych równolegle ocen,

b.      Zamknięcie miejsca akcji i ograniczenie wstępu na miejsce akcji tych osób, których obecność nie jest potrzebna

c.       Ratowanie zagrożonych bezpośrednio osób, zwierząt lub mienia o dużej wartość i, ewentualni ich ewakuacja,

d.      Bezzwłocznie udzielenie opieki medycznej osobom rannym.

e.      Niezbędne działania związane z ochroną życia i zdrowia osób działających w siłach, które obejmują:

- podzielenia miejsca akcji na strefy

- uwzględnienie specyfiki miejsca akcji

- utworzenie zaplecza z warunkami do odpoczynku

- przerwanie działań ratowniczych, jeżeli jest bezpośrednio zagrożone zdrowie i życie ludzi.

 

Poziomy koordynacji sił zintegrowanego sytemu ratowniczego:

 

Koordynacja sił ZSR przy wspólnej akcji jest prowadzona:

-  przez kierującego działaniami ratowniczymi na miejscu akcji w trybie taktycznym,

- między ośrodkami operacyjnymi i informacyjnymi ZSR a ośrodkami operacyjnymi,  

   podstawowych sił ZSR w trybie operacyjnym

- między starostą urzędu powiatowego, bur5mistrzem miasta, wojewodą lub Ministrem  

  Spraw Wewnętrznych w trybie strategicznym.

 

 

Koordynacja sił zintegrowanego systemu ratowniczego w trybie taktycznym

 

Koordynację sił ZSR przy wspólnych działaniach na miejscu akcji prowadzi osobiście kierujący działaniami ratowniczymi lub wykonuje to za pośrednictwem powołanych przez siebie organów wykonawczych, jakimi są sztab kierującego działaniami ratowniczymi, dowódcy sektora i dowódcy odcinków. Jeżeli na miejscu akcji nie ma przedstawiciela organu, któremu z uwagi na rodzaj nadzwyczajnego wydarzenia podlega kierowanie pracami ratowniczymi i likwidacyjnymi, właściwy terenowo ośrodek informacyjno-operacyjny zapewni jego poinformowanie. Do chwili stawienia się odpowiedzialnego organu na miejscu akcji, pracami ratowniczymi i likwidacyjnymi w miejscu akcji kieruje dowódca jednostek ochrony przeciwpożarowej.

 

 

Koordynacja składników zintegrowanego systemu ratowniczego na szczeblu operacyjnym

 

Ośrodek operacyjny podstawowych sił ZSR ocenia wezwania, które są mu doręczone i jeżeli:

 

-  rozwiązanie sprawy nadzwyczajnego wydarzenia należy do zakresu jego działania, zażąda  

   ewentualnie współpracy innych sił ZSR za pośrednictwem jej ośrodka operacyjnego, lub

 - rozwiązanie sprawy nadzwyczajnego wydarzenia nie jest w zakresie jego merytorycznego   

   lub terenowego działania, przekaże przyjęte informacje do ośrodka operacyjnego  

   podstawowych sił ZSR, które są właściwe do rozwiązywania nadzwyczajnego wydarzenia.

- ośrodek operacyjny podstawowych sił ZSR może, ile są takie możliwości techniczne,  

  przełączyć wezwanie o pomoc, które podda ocenie, bezpośrednio do podstawowego

  składnika, który jest właściwy do rozwiązania sprawy. Podstawowe siły ZSR są informowane   

  o zagrożeniach powstania nadzwyczajnych wydarzeń za pośrednictwem ośrodków

  operacyjno-informacyjnych. Ośrodki operacyjno-informacyjne wymieniają informacje z

  ośrodkami operacyjnymi podstawowych składników, w celu opracowania dokumentacji

  zintegrowanego sytemu ratowniczego oraz informacje potrzebne do współpracy.

 

 

Koordynacja składników zintegrowanego systemu ratowniczego na poziomie strategicznym

 

Koordynacja sił ZSR na tym poziomie wykonywana jest w celu:

- włączenie sił, środków i uprawnień pozostających w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, pozostałych ministerstw i innych urzędów administracji, dla dobra i zgodnie z potrzebami działań ratowniczych i likwidacyjnych,

- ustalenia priorytetów działań ratowniczych i likwidacyjnych przy rozległych nadzwyczajnych wydarzeniach,

- zabezpieczenia warunków materiałowych i finansowych niezbędnych do działalności składników ZSR przy wykonywaniu działań ratowniczych,

- zapewnienia powiązania działań ratowniczych i likwidacyjnych z przedsięwzięciami dotyczącymi stanów kryzysowych

 

 

 

3.      Podsumowanie

 

Nowoczesne systemy ratownicze na świecie to dość stara dyscyplina, która w wielu krajach liczy sobie już ponad 100 lat. Niestety nie dotyczy to takich państw jak Rzeczypospolita czy Republika Czech. W tych krajach, początki budowy systemów ratowniczych sięgają nie dalej niż początków lat 90-tych ubiegłego stulecia. Do budowy, przetestowania funkcjonowania w praktyce czy na wprowadzanie niezbędnych zmian, które nadążać by miały by podążać za rozwojem cywilizacyjnym, potrzeba dużo więcej czasu. Najbardziej jednak istotnym elementem dobrego funkcjonowania systemu ratowniczego są pieniądze. Niestety często ich brak decyduje o zaniechaniu wielu istotnych reform. Wiele na plus zmieniło w tym temacie rozszerzenie struktur Unii Europejskiej, która to nie tylko narzuciła pewne rozwiązania ale również, co ważne, dała na to pieniądze. Dzięki temu, że funkcjonujemy w ramach takiego a nie innego świata, również rozwiązania koncepcyjne dotyczące funkcjonowania systemu ratownictwa są bardzo do siebie podobne. Pożary, zdarzenOrganizacja systemów ratowniczych w Polsce i Czechach

 

1.      Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy

System ratownictwa w Polsce oparty jest o Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG). Utworzono go w 1991r. w celu ujednolicenia działań o charakterze ratowniczym, które są podejmowane w chwili zagrożenia życia, zdrowia, mienia lub środowiska. Najważniejszym składnikiem system jest Państwowa Straż Pożarna. Nie mniej istotnym składnikiem systemu, są Ochotnicze Straże Pożarne. Wyposażenie, umiejętności oraz zaangażowanie tej formacji powoduje, że bez strażaków OSP, system nie mógł by skutecznie funkcjonować. Oprócz PSP i OSP do systemu należy również wiele innych podmiotów takich jak: Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), Pogotowie Ratunkowe, Stacje Ratownictwa Górniczego, Policja, Straż Graniczna, Państwowa Agencja Atomistyki, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz organizacje pozarządowe takie jak: GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, Polska Misja Medyczna, PCK i inne.

Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym funkcjonuje:

·         16 komend wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej

·         335 komend powiatowych Państwowej Straży Pożarnej

·         500 (w tym 5 szkolnych) jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej

·         3916 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych

·         4 zakładowe straże pożarne

·         11 szpitali. W tym 10 szpitali MSW w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Olsztynie, Katowicach, Białymstoku, Lublinie, Szczecinie i Wrocławiu oraz Centrum Leczenie Oparzeń w Siemianowicach Śląskich

·         297 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa

 

Zabezpieczenie operacyjne

 

           

W województwach, posiadających minimum dwie kompanie gaśnicze zostały

utworzone bataliony centralnego odwodu operacyjnego. Obecnie powyższe kryterium spełnia 8 województw, na bazie sił których utworzono Batalion: Wrocław, Toruń, Łódź,

Kraków, Warszawa, Gdańsk, Katowice, Poznań.

 

 

Schemat organizacyjny KSRG

 

W Rzeczypospolitej, Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy funkcjonuje na trzech poziomach:

 

Poziom krajowy:

 

·         Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej

·         Wydzielone siły i środki z wojewódzkich odwodów operacyjnych stanowiące Centralny Odwód Operacyjny

·         Szkoły Państwowej Straży Pożarnej

·         Krajowe bazy sprzętu specjalistycznego Państwowej Straży Pożarnej

·         Jednostki badawczo-rozwojowe ochrony przeciwpożarowej

 

Poziom wojewódzki:

 

·         Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej

·         Wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych stanowiące Wojewódzki Odwód Operacyjny

·         Ośrodki szkolenia Państwowej Straży Pożarnej

·         Wojewódzki zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa

·         Krajowa baza sprzętu specjalistycznego Państwowej Straży Pożarnej

 

Poziom powiatowy:

 

·         Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej

·         Jednostki ochrony przeciwpożarowej mające siedzibę na obszarze powiatu włączone do KSRG

·         Powiatowy zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa

·         Specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty, włączeni do KSRG w drodze umowy cywilnoprawnej

 

Odpowiedzialnym za prawidłowe funkcjonowanie systemu na poziomie podstawowym KSRG jest  Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej. Jego rola sprowadza się m.in. do:

a.       Opracowywania analiz zagrożeń oraz analiz zabezpieczenia operacyjnego;

b.      Opracowywania planu ratowniczego, który dotyczy powiatu;

c.       Ustalania sieci podmiotów KSRG oraz ich obszarów chronionych;

d.      Aktualizowania informacji dotyczących gotowości operacyjnej oraz podwyższonej gotowości operacyjnej;

e.      Ustalania metod powiadamiania w chwili zaistnienia zagrożenia;

f.        Przemieszczania sił i środków KSRG do czasowych miejsc stacjonowania;

g.       Ustalania zasad powiadamiania i alarmowania oraz współdziałania podmiotów KSRG podczas akcji;

h.      Wdrażania systemu dysponowania sił i środków do działań ratowniczych.

Na poziomie wojewódzkim za prawidłowe funkcjonowanie KSRG odpowiedzialny jest Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej. Działania jego sprowadzają się m.in. do:

a.       Opracowywania analiz zagrożeń oraz analiz zabezpieczenia operacyjnego;

b.      Opracowywania wojewódzkiego planu ratowniczego;

c.       Ustalania obszarów chronionych dla grup specjalistycznych;

d.      Aktualizacji danych dotyczących gotowości operacyjnej odwodów operacyjnych na terenie województwa oraz w ramach współpracy trans granicznej;

e.      Dysponowania sił i środków specjalistycznych grup ratowniczych i odwodów operacyjnych na terenie województwa;

f.        Ustalania zasad powiadamiania i współdziałania podmiotów na terenie województwa podczas akcji.

Na poziomie kraju za organizację i prawidłowe funkcjonowanie KSRG odpowiedzialny jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Działania jego polegają m.in. na:

a.       Aktualizacji danych dotyczących gotowości operacyjnej centralnego odwodu operacyjnego (COO) i podmiotów przewidzianych do współdziałania na obszarze kraju i poza nim;

b.      Dysponowanie do działań sił i środków COO;

c.       Opracowywanie zasad powiadamiania i współdziałania podmiotów na obszarze kraju podczas działań;

d.      Opracowywaniu zasad ewidencjonowania zdarzeń;

e.      Opracowywaniu zasad organizacji i funkcjonowania systemów teleinformacyjnych;

f.        Opracowywaniu zasad organizacji łączności, alarmowania, powiadamiania, dysponowania oraz współdziałania na potrzeby działań ratowniczych;

g.       Opracowywaniu zasad wsparcia psychologicznego osób uczestniczących w działaniach ratowniczych;

h.      Opracowywaniu zasad tworzenia przez podmioty KSRG wspólnych zespołów ratowniczych;

i.         Opracowywaniu zasad organizowania ćwiczeń ratowniczych;

j.        Opracowywaniu zasad podwyższania gotowości operacyjnej;

k.       Opracowywaniu zasad analizowania zdarzeń;

l.         Opracowywaniu zasad organizacji krajowych baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych.

Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy powstał przede wszystkim dlatego aby chronić zdrowie i życie ludzkie oraz środowisko naturalne. Działania te sprowadzają się do:

a.       walki z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi,

b.      ratownictwa technicznego,

c.       ratownictwa chemicznego,

d.      ratownictwa ekologicznego,

e.      ratownictwa medycznego.

f.         

Walka z zagrożeniami w ramach wymienionych wyżej rodzajów ratownictwa, obejmuje planowanie, organizowanie oraz realizację działań ratowniczych, które są niezbędne do likwidacji zagrożenia. Sprowadza się to do:

- przeprowadzenia rozpoznania i identyfikacji zagrożenia,

- zabezpieczenia strefy działań ratowniczych,

- włączania lub wyłączania instalacji, urządzeń czy mediów, które przyczyniają się do bezpieczeństwa

  ludzi,

- priorytetowego wykonania czynności ratowniczych takich jak dotarcie do osób zagrożonych czy

  poszkodowanych, udzielenie im kwalifikowanej pierwszej pomoc oraz przeprowadzenie skutecznej

  ewakuacji ze strefy niebezpiecznej,

- ratowania osób, zwierząt oraz mienia,

- oceny rozmiarów zagrożenia i prognozowania jego rozwoju,

- dostosowania sprzętu oraz technik i środków gaśniczych oraz innych środków ratowniczych do

  rodzaju, skali i miejsca zagrożenia,

- likwidacji, ograniczenia lub zwiększenia strefy zagrożenia,

- uruchamiania dodatkowych sił i środków podmiotów KSRG.

Podmioty KSRG na obszarze powiatu zorganizowano w taki sposób aby mogły wykonywać podstawowe czynności ratownicze oraz specjalistyczne czynności ratownicze. Podstawowe czynności ratownicze powinny realizować wszystkie jednostki ratownicze Państwowej Straży Pożarnej (JRG PSP), jednostki ochrony przeciwpożarowej, w szczególności jednostki OSP włączone do KSRG, które zadeklarowały gotowość operacyjną do realizacji tych zadań oraz spełniają standard gotowości, wyszkolenia i wyposażenia oraz inne podmioty ratownicze, które także zadeklarowały gotowość operacyjną do realizacji tych zadań oraz spełniają standard gotowości, wyszkolenia i wyposażenia na podstawie stosownych umów, porozumień. W przypadku gdy siły i środki danego powiatu są niewystarczające, wtedy czynności ratownicze powinny realizować siły i środki podmiotów KSRG zadysponowane z obszaru województwa a w razie konieczności nawet z terenu całej Rzeczypospolitej.  

Dysponowanie do działań ratowniczych

Dysponowanie sił i środków do działań ratowniczych składa się z dwóch etapów. Pierwszy etap polega na dysponowaniu do zdarzenia tzw. sił I rzutu, za co odpowiedzialni są dyżurni Stanowisk Kierowania (SK) czy Centrów Powiadamiania Ratunkowego (CPR). To oni muszą zdecydować na podstawie otrzymanych informacji, jaki rodzaj oraz jakie siły wysłać na miejsce zdarzenia. Drugi etap to dysponowanie do zdarzenia sił tzw. II rzutu, gdzie o rodzaju i ilości sił i środków decyduje już Kierujący Działaniem Ratowniczym, który przybył na miejsce zdarzenia w ramach sił I rzutu.  Niezależnie jednak o etapu na jakim znajduje się proces wysyłania sił i środków, dysponowanie powinno uwzględniać następujące okoliczności:

- możliwość podjęcia działań w jak najkrótszym czasie,

- liczbę osób zagrożonych lub poszkodowanych,

- skalę zagrożenia,

- miejsce i rodzaj zdarzenia,

- prognozę następstw zdarzenia dla życia, zdrowia, środowiska lub mienia,

- wielkość i przeznaczenie terenu lub obiektu, na którym ma miejsce zdarzenie,

- aktualny potencjał sił i środków będących w dyspozycji,

- możliwość wykorzystania w działaniach sił i środków z innych obszarów chronionych niż ten

  właściwy dla miejsca zdarzenia (itp. innych województw, krajów itp.),

- możliwość wykorzystania odwodów operacyjnych,

- zasady i procedury powiadamiania i dysponowania zasobów ratowniczych zawartych w planach

  ratowniczych,

- możliwości techniczno-logistycznego wsparcia działań ratowniczych,

- stan infrastruktury i natężenia ruchu w komunikacji,

- warunki terenowe i atmosferyczne, które mają wpływ na czas przybycia sił i środków oraz

  organizację działań ratowniczych.

 

                Po przybyciu na miejsce zdarzenia rozpoczyna się kierowanie działaniem ratowniczym. Zajmuje się tym osoba (dowódca) przybyłego w pierwszej kolejności zastępu. Kierowanie odbywa się do momentu zakończenia działań ratowniczych. Podczas działań na kierującym działaniem ratowniczym spoczywa ogromna odpowiedzialność dlatego funkcję tą powinna pełnić osoba odpowiedzialna, z odpowiednim doświadczeniem i umiejętnościami oraz posiadająca odpowiednie uprawnienia. Podczas działań osoba taka powinna być również dobrze oznakowana. 

                Kierujący działaniem ratowniczym, kieruje działaniami poprzez wydawanie rozkazów oraz kontrolowanie ich wykonywania. Nadzorowanie realizacji zadań i procedur ratowniczych również należą do jego obowiązków. KDR powinien także ostrzegać o rodzajach i zasięgu zagrożenia. Kierujący organizując działania ratownicze powinien uwzględnić rodzaj i skalę zdarzenia, liczbę osób poszkodowanych lub zagrożonych oraz występujące zagrożenia i prognozy ich rozwoju.

 

W Polsce kierowanie działaniem ratowniczym odbywa się na trzech poziomach:

 

1.       Interwencyjny – realizowany w strefie zagrożenia lub strefie działań ratowniczych w celu realizowania czynności ratowniczych oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nieprzekraczające wielkością jednej kompanii.

2.        Taktyczny – realizowany na granicy stref zagrożenia lub poza nią w celu wykonani przyjętych taktyk lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nieprzekraczające wielkością jednego batalionu lub siły, w których składzie znajdują się specjalistyczne grupy ratownicze.

3.       Strategiczny – realizowany w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły odwodów operacyjnych na obszarze województwa, siły centralnego odwodu operacyjnego lub siły przekraczające wielkością jeden batalion.

 

Kierowanie interwencyjne są kolejno zobowiązani przejąć:

1.       Członek Ochotniczej Straży Pożarnej

2.       Komendant Gminny ochrony przeciwpożarowej, jeśli jest członkiem OSP

3.       Strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej

4.       Dowódca zastępu Państwowej Straży Pożarnej

5.       Dowódca sekcji Państwowej Straży Pożarnej,

6.       Zastępca dowódcy zmiany Państwowej Straży Pożarnej

7.       Dowódca zmiany Państwowej Straży Pożarnej

8.       Zastępca dowódcy Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej

9.       Dowódca Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej

 

                Jeśli na miejscu zdarzenia nie jest obecny żaden z wymienionych wyżej kierujących, kierowanie interwencyjne przejmuje ratownik z podmiotu KSRG niebędącego jednostką ochrony przeciwpożarowej.

 

Struktura podmiotów KSRG podczas działań ratowniczych:

·         Rota – dwóch ratowników;

·         Zastęp – pododdział liczący od 3 do 6 ratowników, w tym dowódca, wyposażony w przystosowany do działań pojazd;

·         Sekcja – dwa zastępy w tym dowódca;

·         Pluton – od trzech do czterech zastępów, w tym dowódca;

·         Kompania – od ośmiu do szesnastu zastępów oraz dowódca;

·         Batalion – od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca i sztab;

·         Brygada – związek pododdziałów i oddziałów oraz dowódca i sztab;

·         Specjalistyczna grupa ratownicza – pododdział przeznaczony do realizacji specjalistycznych czynności ratowniczych.

Plan ratowniczy

Plan ratowniczy, w oparciu którego działają podmioty KSRG, jest zatwierdzany:

a.       Na poziomie województwa przez wojewodę;

b.      Na poziomie powiatu przez starostę lub prezydenta miasta na prawach powiatu

Plan ratowniczy wspomaga działania ratownicze. Prawidłowo sporządzony plan powinien zawierać przede wszystkim spis zadań dla służb ratowniczych oraz służb wspomagających, wykaz zadań dla specjalistycznych grup ratowniczych, zbiór zasad i procedur ratowniczych dotyczących zadań jakie mają wykonywać podmioty KSRG, dane teleadresowe podmiotów KSRG i Jednostek Ochrony Przeciwpożarowej z poza KSRG oraz podmiotów wspomagających działania ratownicze                          z poza KSRG. Plan powinien również zawierać wykaz sił i środków zarówno podmiotów w KSRG jak                       i poza nim, mapy obszarów chronionych, wykaz specjalistów do spraw ratownictwa oraz do spraw prognozowania zagrożeń.

Przy opracowywaniu planu ratowniczego trzeba oczywiście uwzględnić wnioski wypływające                    z analizy zagrożeń jakie mogą wystąpić na danym terenie oraz należy wziąć pod uwagę również                        wnioski wypływające z analizy zabezpieczenia operacyjnego. Dopiero wyniki tych analiz, pozwalają wdrożyć optymalne rozwiązania dostosowane do specyfiki danego obszaru.

Analiza zagrożeń powinna uwzględniać:

- gęstość zaludnienia,

- uwarunkowania geograficzne czyli warunki atmosferyczne mogące wystąpić na danym terenie,  

  warunki przyrodnicze oraz turystyczne,

- infrastrukturę i jej stan wraz z uwzględnieniem zabytków,

- zagrożenia związane z górnictwem, transportem lotniczym, morskim i wodnym, obszarami

  wojskowymi oraz terytoriami państw sąsiednich,

- liczbę i skalę zdarzeń.

 

                      

2.      Zintegrowany System Ratowniczy (IZS)

 

                System jednostek ochrony przeciwpożarowej w Republice Czech, został utworzony jako instrument represyjny przeciwko powstałym pożarom, klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym wydarzeniom. Od 1994r. w Czechach tworzona jest organizacja przestrzennego rozmieszczenia jednostek ochrony przeciwpożarowej. Nieodłączną częścią przestrzennego rozmieszczenia jednostek są oprócz jednostek wojewódzkich straży pożarnej, również jednostki ochotniczych straży pożarnych Sboru Dobrovolnych Hasicu (SDH) w gminach, zakładowe zawodowe jednostki straży pożarnej i jednostki zakładowe ochotniczej straży pożarnej.

Głównym składnikiem Zintegrowanego Systemu Ratowniczego w Czechach jest Strażacki Korpus Republiki Czeskiej – Hasicky Zachrany Sbor Ceske Republiky. Podstawowym jego zadaniem jest ochrona życia i zdrowia obywateli oraz mienia przed pożarami, oraz udzielanie pomocy w czasie nadzwyczajnych zdarzeń. Faktyczny zakres działań jest jednak większy zwłaszcza w zakresie Zintegrowanego Systemu Ratowniczego, zarządzanie kryzysowego, ochrony obywateli i awaryjnego planowania cywilnego.

 

Strażacki Korpus Ratowniczy Republiki Czeskiej składa się z:

a.       Dyrekcji Generalnej Strażackiego Korpusu Ratowniczego Republiki Czeskiej, która z kolei wchodzi w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,

b.      Jednostek Strażackiego Korpusu Ratowniczego w województwach.

  

Dyrekcja Generalna – działa w zakresie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawach Strażackiego Korpusu Ratowniczego republiki Czeskiej. Na czele Dyrekcji stoi dyrektor generalny, którego mianuje        i odwołuje minister spraw wewnętrznych. Na szczeblu dyrekcji generalnej utworzono Ośrodek Operacyjno-Informacyjny, którego zadaniem jest koordynacja zintegrowanego systemu ratowniczego.

 

Jednostki strażackiego korpusu ratowniczego w województwach podlegają dyrekcji generalnej i są jednostkami państwowymi. Na ich czele stoi dyrektor wojewódzki, którego powołuje i odwołuje na wniosek dyrektora generalnego minister spraw wewnętrznych.

Jednostki strażackiego korpusu ratowniczego województwa tworzone są jako składnik ratowniczych jednostek przeciwpożarowych województw i działają w całym województwie. Zapewniają nieprzerwany odbiór sygnałów alarmowych i organizują zgrupowanie sił i środków przy nadzwyczajnych zdarzeniach.

W celu osiągnięcia jak najkrótszego dojazdu na terenie powiatu, jednostki strażackiego korpusu ratowniczego województwa dzieli się na jednostki terytorialne, a te wewnętrznie jeszcze na stanice. Każda jednostka terytorialna ma jedną stanicę centralną w aktualnym mieście powiatowym              i może mieć nawet kilka stanic w innych miastach. Służba w danej jednostce zorganizowana jest na trzy zmiany, oznaczone jako A, B, i C. Każda zmiana składa się z drużyn wyjazdowych, ośrodka operacyjnego i rezerwowej załogi wyjazdowej.

 

Jednostki Ochotniczej Straży pożarnej w gminie tworzone są przez gminy i przeważnie mają znaczenie lokalne. Jednostki te podzielono na trzy kategorie.

 

Struktura jednostek straży pożarnej

 

Jednostkę straży pożarnej tworzą:

- odwody operacyjne (dowódca odwodu i drużyny, oddziały lub grupy)

- drużyny (dowódca drużyny oraz dwa lub trzy oddziały)

- oddziały (dowódca oddziału i pięć osób)

- oddziały o obniżonym stanie ilościowym (dowódca oddziału i trzy osoby)

- grupy (kierownik grupy i co najmniej jedna osoba)

 

W składzie zawodowych jednostek straży pożarnej województwa (HZS kraje) i zawodowych zakładowych jednostek straży pożarnej (HZS podniku) znajdują się sekcje:

 

a.       Chemiczno-techniczna, która zapewnia sprawność środków i urządzeń do ochrony strażaka przy operacji oraz sprawność ratowniczych urządzeń pneumatycznych i środków gaśniczych, sprzętu do ratownictwa wysokościowego i wodnego oraz wyposażenie grup nurków

b.      Sprzętowa, która zapewnia skuteczność techniki przeciwpożarowej, innych technicznych środków ochronnych i ich akcesoriów oraz sprawność ratowniczych urządzeń hydraulicznych.

c.       Łącznościowa, która utrzymuje w stanie gotowości stacjonarne i przenośne środki łączności wraz z urządzeniami sytemu ostrzegania i informowania razem z ich końcowymi urządzeniami, oraz wykonuje nadzór nad siecią radiową ochrony przeciwpożarowej, udziela specjalistycznego wsparcia ośrodkom operacyjnym i informacyjnym, (stanowiskom kierowania),

d.      Informacyjna, która utrzymuje w stanie gotowości systemy informacyjne z końcowymi elementami sieci, środki techniki komputerowej oraz wykonuje nadzór i udziela specjalistycznego wsparcia ośrodkom operacyjnym i informacyjnym (stanowiskom kierowania).

 

Struktura dowodzenia podczas działań ratowniczych

 

Struktura dowodzenia uzależniona jest od ilości kierowanych jednostek do działań, względnie dalszych sił i środków. Przy dowodzeniu działaniami ratowniczymi stosuje się następujące poziomy kierowania z prawem w swej kompetencji wydawania rozkazów, instrukcji lub nakazów wobec swych podwładnych:

 

a.       Kierujący działaniami ratowniczymi (KDR)

b.      Kierownicy lub dowódcy służb zintegrowanego systemu ratowniczego

c.       Szef sztabu kierującego działaniami ratowniczymi

d.      Członkowie sztabu

e.      Dowódcy odcinków bojowych

f.        Dowódcy jednostek (zastępów, sekcji, plutonów itd.)

g.       Kierownicy grup

 

Kierujący działaniami ratowniczymi określa, kto będzie pełnił funkcje szefa i członków sztabu oraz dowódców odcinków bojowych. Kierujący działaniami ratowniczymi stosuje strukturę dowodzenia według ilości jednostek lub złożoności działań:

 

a.       Kieruje działaniami jednostek osobiście podczas zdarzeń nieskomplikowanych, zazwyczaj do trzech operujących oddziałów

b.      Wydziela na swoje potrzeby znajdujących się pod bezpośrednim kierowaniem pomocników, z zasady chodzi o działania z trzema do pięciu jednostek

c.       Ustanawia swój organ wykonawczy – sztab, z zasady chodzi o działania, które wymagają współdziałania ponad pięciu jednostek lub skomplikowane działania z koniecznością ścisłej współpracy z zintegrowanym systemem ratowniczym, specjalistami lub właścicielami obiektu

Niezależnie od wariantów dowodzenia, kierujący działaniami ratowniczymi może ze względu na rozczłonkowanie miejsca działań lub taktyki operacji powołać odcinki bojowe i ich dowódców.

 

Zasady koordynacji sił zintegrowanego sytemu ratowniczego, kompetencje i zadania kierownika działań ratowniczych.

 

Przy koordynacji jednostek ochrony przeciwpożarowej i innych sił ZSR przy wspólnym działaniu zapewnia się następującą kolejność:

 

a.       Ocena rodzaju i zasięgu nadzwyczajnego wydarzenia i spowodowanych przez nie zagrożeń, przy jednoczesnym wykorzystaniu wyników organizowanych równolegle ocen,

b.      Zamknięcie miejsca akcji i ograniczenie wstępu na miejsce akcji tych osób, których obecność nie jest potrzebna

c.       Ratowanie zagrożonych bezpośrednio osób, zwierząt lub mienia o dużej wartość i, ewentualni ich ewakuacja,

d.      Bezzwłocznie udzielenie opieki medycznej osobom rannym.

e.      Niezbędne działania związane z ochroną życia i zdrowia osób działających w siłach, które obejmują:

- podzielenia miejsca akcji na strefy

- uwzględnienie specyfiki miejsca akcji

- utworzenie zaplecza z warunkami do odpoczynku

- przerwanie działań ratowniczych, jeżeli jest bezpośrednio zagrożone zdrowie i życie ludzi.

 

Poziomy koordynacji sił zintegrowanego sytemu ratowniczego:

 

Koordynacja sił ZSR przy wspólnej akcji jest prowadzona:

-  przez kierującego działaniami ratowniczymi na miejscu akcji w trybie taktycznym,

- między ośrodkami operacyjnymi i informacyjnymi ZSR a ośrodkami operacyjnymi,  

   podstawowych sił ZSR w trybie operacyjnym

- między starostą urzędu powiatowego, bur5mistrzem miasta, wojewodą lub Ministrem  

  Spraw Wewnętrznych w trybie strategicznym.

 

 

Koordynacja sił zintegrowanego systemu ratowniczego w trybie taktycznym

 

Koordynację sił ZSR przy wspólnych działaniach na miejscu akcji prowadzi osobiście kierujący działaniami ratowniczymi lub wykonuje to za pośrednictwem powołanych przez siebie organów wykonawczych, jakimi są sztab kierującego działaniami ratowniczymi, dowódcy sektora i dowódcy odcinków. Jeżeli na miejscu akcji nie ma przedstawiciela organu, któremu z uwagi na rodzaj nadzwyczajnego wydarzenia podlega kierowanie pracami ratowniczymi i likwidacyjnymi, właściwy terenowo ośrodek informacyjno-operacyjny zapewni jego poinformowanie. Do chwili stawienia się odpowiedzialnego organu na miejscu akcji, pracami ratowniczymi i likwidacyjnymi w miejscu akcji kieruje dowódca jednostek ochrony przeciwpożarowej.

 

 

Koordynacja składników zintegrowanego systemu ratowniczego na szczeblu operacyjnym

 

Ośrodek operacyjny podstawowych sił ZSR ocenia wezwania, które są mu doręczone i jeżeli:

 

-  rozwiązanie sprawy nadzwyczajnego wydarzenia należy do zakresu jego działania, zażąda  

   ewentualnie współpracy innych sił ZSR za pośrednictwem jej ośrodka operacyjnego, lub

 - rozwiązanie sprawy nadzwyczajnego wydarzenia nie jest w zakresie jego merytorycznego   

   lub terenowego działania, przekaże przyjęte informacje do ośrodka operacyjnego  

   podstawowych sił ZSR, które są właściwe do rozwiązywania nadzwyczajnego wydarzenia.

- ośrodek operacyjny podstawowych sił ZSR może, ile są takie możliwości techniczne,  

  przełączyć wezwanie o pomoc, które podda ocenie, bezpośrednio do podstawowego

  składnika, który jest właściwy do rozwiązania sprawy. Podstawowe siły ZSR są informowane   

  o zagrożeniach powstania nadzwyczajnych wydarzeń za pośrednictwem ośrodków

  operacyjno-informacyjnych. Ośrodki operacyjno-informacyjne wymieniają informacje z

  ośrodkami operacyjnymi podstawowych składników, w celu opracowania dokumentacji

  zintegrowanego sytemu ratowniczego oraz informacje potrzebne do współpracy.

 

 

Koordynacja składników zintegrowanego systemu ratowniczego na poziomie strategicznym

 

Koordynacja sił ZSR na tym poziomie wykonywana jest w celu:

- włączenie sił, środków i uprawnień pozostających w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, pozostałych ministerstw i innych urzędów administracji, dla dobra i zgodnie z potrzebami działań ratowniczych i likwidacyjnych,

- ustalenia priorytetów działań ratowniczych i likwidacyjnych przy rozległych nadzwyczajnych wydarzeniach,

- zabezpieczenia warunków materiałowych i finansowych niezbędnych do działalności składników ZSR przy wykonywaniu działań ratowniczych,

- zapewnienia powiązania działań ratowniczych i likwidacyjnych z przedsięwzięciami dotyczącymi stanów kryzysowych

 

 

 

3.      Podsumowanie

 

Nowoczesne systemy ratownicze na świecie to dość stara dyscyplina, która w wielu krajach liczy sobie już ponad 100 lat. Niestety nie dotyczy to takich państw jak Rzeczypospolita czy Republika Czech. W tych krajach, początki budowy systemów ratowniczych sięgają nie dalej niż początków lat 90-tych ubiegłego stulecia. Do budowy, przetestowania funkcjonowania w praktyce czy na wprowadzanie niezbędnych zmian, które nadążać by miały by podążać za rozwojem cywilizacyjnym, potrzeba dużo więcej czasu. Najbardziej jednak istotnym elementem dobrego funkcjonowania systemu ratowniczego są pieniądze. Niestety często ich brak decyduje o zaniechaniu wielu istotnych reform. Wiele na plus zmieniło w tym temacie rozszerzenie struktur Unii Europejskiej, która to nie tylko narzuciła pewne rozwiązania ale również, co ważne, dała na to pieniądze. Dzięki temu, że funkcjonujemy w ramach takiego a nie innego świata, również rozwiązania koncepcyjne dotyczące funkcjonowania systemu ratownictwa są bardzo do siebie podobne. Pożary, zdarzenia komunikacyjne, katastrofy budowlane czy ekologiczne, niezależnie od kraju, przebiegają podobnie                  i wymagają podobnych środków zapobiegawczych. W związku z tym, system ratowniczy zarówno                    w Polsce jak i w Czechach ma bardzo wiele cech wspólnych, rozpoczynając od samej organizacji poprzez finansowanie a na sposobach dowodzenia i organizacji działań ratowniczych kończąc. Można nawet byłoby się pokusić o stworzenie Zintegrowanego Systemu Ratowniczego, który mógłby funkcjonować na terenie całej Unii Europejskiej. Większość państw europejskich osiągnęła taki poziom rozwoju oraz integracji, że stworzenie takiego systemu mogło by się udać w ciągu kilku lat. Nie byłoby to jednak możliwe bez współpracy, nie tylko na wysokich szczeblach ale przede wszystkim dzięki wymianie cennych doświadczeń na poziomie lokalnym gdzie każdego dnia służby ratownicze testują system w praktyce.

 ia komunikacyjne, katastrofy budowlane czy ekologiczne, niezależnie od kraju, przebiegają podobnie                  i wymagają podobnych środków zapobiegawczych. W związku z tym, system ratowniczy zarówno                    w Polsce jak i w Czechach ma bardzo wiele cech wspólnych, rozpoczynając od samej organizacji poprzez finansowanie a na sposobach dowodzenia i organizacji działań ratowniczych kończąc. Można nawet byłoby się pokusić o stworzenie Zintegrowanego Systemu Ratowniczego, który mógłby funkcjonować na terenie całej Unii Europejskiej. Większość państw europejskich osiągnęła taki poziom rozwoju oraz integracji, że stworzenie takiego systemu mogło by się udać w ciągu kilku lat. Nie byłoby to jednak możliwe bez współpracy, nie tylko na wysokich szczeblach ale przede wszystkim dzięki wymianie cennych doświadczeń na poziomie lokalnym gdzie każdego dnia służby ratownicze testują system w praktyce.